Waarom met rechts leren haken onzin is (als je linkshandig bent)

Linkshandigen worden vaak geadviseerd rechts te leren haken. Dat zou “gemakkelijker” zijn. Gemakkelijker is het zeker: voor diegene die het  jou wil aanleren.
Maar of het voor jou als linkshandige zo’n goed idee is… Dat gaan we uitzoeken!

Hoe komt het dat je linkshandig bent?

Als je ouderen spreekt, dan vertellen ze je allicht dat ze hebben moeten leren schrijven met hun rechterhand. Deden ze het toch met links, kregen ze steevast een liniaal op hun hand. Hoewel linkshandige kinderen nu niet meer tegen wil en dank rechts moeten leren schrijven, zit het idee dat rechtshandigheid “beter” is toch goed in onze cultuur ingebakken.

Zo spreken we van “onze rechterhand”, voor iemand die we heel erg vertrouwen. In het Engels betekent het woord “right” zelfs letterlijk “goed”. Links komt dan weer van “sinistra”, waarin we het Latijnse “sinister” horen, wat duister betekent.

Je zou je kunnen afvragen waarom er na al die jaren van negatieve gedachten over linkshandigheid überhaupt nog linkshandige mensen zijn.

In een populatie is ongeveer 1 op 10 mensen linkshandig. Dat is al zeker een half miljoen jaar zo, daar zijn archeologische bewijzen voor. Bij dieren zie je die voorkeur niet. Zij hebben geen “pootvoorkeur” zoals wij. Er moet dus wel een reden zijn waarom linkshandigheid al zo lang “onder de mensheid” leeft.

Linkshandigheid is (voor een deel) genetisch.

Wetenschappers zijn van mening dat ze het zelfs al van voor de geboorte kunnen voorspellen. Wat jouw voorkeurshand is, heeft dus zeker een genetische factor.

De kans (procentueel) uitgedrukt dat je linkshandig bent, is veel groter (maar lang niet 100%) als je 2 linkshandige ouders hebt.

Toch zijn er nog heel wat andere invloeden dan genetica die bepalen of je links- of rechtshandig bent. Een eeneiige tweeling, die dezelfde genen hebben, kan immers een verschillende handvoorkeur hebben.

Of je linkshandig bent of niet, is afhankelijk van heel wat factoren. Factoren die we zeker allemaal nog niet kennen. Maar de kans dat je het bent, vergroot of verkleint al naargelang je genen.

Linkshandig zijn: voor- én nadeel tegelijk.

Linkshandigen hebben een voordeel in competitie. Heel wat prof-tennissers zijn linkshandig, bijvoorbeeld. Dat komt omdat de tegenstander niet gewend is om een linkshandige voor hen te hebben. De meeste mensen zijn immers rechtshandig. Het gros van de trainingen en wedstrijden gebeuren dus tegen rechtshandige spelers. Als deze geoefende speler dan plots voor een linkshandige komt te staan, is niks zoals hij het geoefend heeft. Het spel verandert daarmee in het voordeel van de linkshandige.

Dit voordeel moet zeker gespeeld hebben toen we nog moesten vechten om ons leven.

Toch is linkshandig zijn niet altijd voordelig, anders zouden er veel meer linkshandigen zijn. Wij mensen moeten ook vaak samenwerken. Als het op samenwerken aankomt, ben je als linkshandige in het nadeel. Je kan minder goed rechtshandig gereedschap hanteren, en qua sociale vaardigheden: die handdruk blijft toch een beetje vervelend als je de verkeerde kant gebruikt. Er zijn legio momenten waarop je linkshandigheid je parten kan komen te spelen. Je leest er meer over hier.

Het nadeel van linkshandig zijn in een samenleving, drukt dus het percentage linkshandigen weer naar omlaag.

De laatste tijd denkt men dat linkshandigheid nog niet “weg” is, omdat het nog andere gezondheidsgerelateerde invloeden met zich meedraagt. Zo lijken linkshandigen sneller te herstellen van een beroerte. En misschien zitten er nog wel onontdekte voordelen aan dat linkshandig zijn.

Linkshandigen hebben een ander brein

Je hersenen bestaan uit 2 hersenhelften. Bepaalde functies worden via een bepaald gebied uitgevoerd. Dat heet “lateralisatie” van de hersenhelften.

Aan de linkerhersenhelft schrijven we meer “logische” taken toe, zoals rekenen en taal. De rechterhelft zou dan weer meer het creatieve gedeelte. Vroeger dacht men daarom wel eens dat linkshandigen door hun rechterhelft werden aangestuurd, rechtshandigen door hun linkerhelft. Daaruit kwam dan weer de uitspraak “linkshandigen zijn creatiever”.

Onderzoek wijst uit dat bij rechtshandigen er meer lateralisatie aanwezig is (één hersenhelft licht op), daar waar linkshandigen vaker in beide gebieden activiteit tonen. Dat is het geval bij motorische taken (zoals gooien, snijden,…), maar ook bij taal.

De inrichting van het brein blijkt dus minder eenduidig te zijn dan eerst gedacht.  Die “inrichting” van een linkshandige, is dus wel degelijk anders dan dat van een rechtshandige. 

Maar hoe dat allemaal dan écht precies werkt? Dat weet nog niemand helemaal zeker.

Het is dus helemaal niet bewezen dat linkshandigen in wezen creatiever zijn. Ze worden het vaak wel, omdat ze zich in een rechtshandige maatschappij veel vaker moeten aanpassen. Door het steeds opnieuw moeten zoeken naar oplossingen, word je vanzelf creatief.

Handvoorkeur: een kwestie van aanpassen?

De meesten onder ons ontwikkelen in hun kleuterjaren een bepaalde handvoorkeur. Tegen de tijd dat je leert schrijven in de lagere school, weten de meeste kinderen wel met welke hand je dat gaat doen. Voor de meesten is dat de rechterhand, voor ongeveer 10% de linkerhand. Een aantal kinderen ontwikkelt geen duidelijke voorkeur. Zij worden “ambidexter” genoemd.

Personen die geen duidelijke handvoorkeur hebben, lopen een hoger risico om later met ontwikkelingsproblematiek te maken te krijgen. Zij hebben vaker moeite met leren lezen, en ook aandachtsstoornissen zoals ADD en ADHD komen in deze groep vaker voor.

Het is dus goed om een duidelijke handvoorkeur te hebben, of het nu links of rechts is. Door die, voor een deel genetisch bepaalde, handvoorkeur te gaan gebruiken, verbeter je je fijne motoriek. Je wordt steeds handiger met je voorkeurshand als je het steeds met dezelfde hand doet. Een stevig gesloten bokaal zal je daarom met je voorkeurshand veel makkelijker open kunnen maken dan met je andere hand.

Wat dan met haken?

Om te kunnen haken, heb je veel van de zogeheten “executieve functies” nodig. Deze functies heb je allemaal nodig om een taak (in dit geval het haken van een werkje) tot een goed eind te brengen. Je kan niet zonder.

“Executieve functies zijn de vaardigheden om doelen te realiseren, het kunnen om van punt A naar punt B te geraken. Het is alles wat je nodig hebt om een opdracht tot een goed einde te brengen.”

Een overzichtje van wat je zoal nodig hebt:

• Je werkgeheugen: Dat heb je nodig om te onthouden waar je mee bezig bent. Je gebruikt het om kennis die je eerder hebt opgedaan te kunnen toepassen.
• De inhibitiefunctie: Die heb je nodig om prikkels van buitenaf te remmen. Het zorgt ervoor dat je éérst nadenkt voor je iets doet.
• Planning en organisatie. Zeker niet onbelangrijk. Kun je dat niet goed, dan moet je telkens weer rechtstaan omdat je iets vergeten bent.
• Metacognitie: Dit is het achteraf reflecteren over je werk. Hoe had ik het beter/anders kunnen doen?
• Taakinitiatie: Deze helpt in het efficiënt uitwerken van je taak. Ook zelfstandig ideeën en oplossingen bedenken valt hieronder.
• Flexibiliteit: Deze heb je nodig om bepaalde overgangen te maken, om te schakelen tussen activiteiten en je gedrag (en gedachten) waar nodig aan te passen.
• Emotieregulatie: Natuurlijk is het nodig met je emoties om te gaan om een taak te kunnen voltooien. Doorzettingsvermogen tonen, daar heb je dit voor nodig.

Al deze elementen zijn in een bepaalde hoeveelheid nodig om een “haaktaak” tot een goed eind te brengen. Ze moeten dus allemaal in evenwicht zijn om goed te kunnen haken. Jouw brein moet zijn aandacht dus verdelen over al deze elementen. Daarnaast moet heter ook voor zorgen dat je handen aangestuurd worden om de bewegingen uit te voeren. De fijne motoriek dus. Die loopt in feite over (bijna) alle executieve functies heen.

Stel nu dat je iemand met een duidelijke handvoorkeur voor links toch met de rechterhand zou laten haken. Wat gebeurt er dan met deze executieve functies? 

Een persoon met een linkse handvoorkeur, zal deze doorheen de jaren doorontwikkeld hebben, en dus qua fijne motoriek een stuk beter scoren met deze hand. Ga je dan toch de niet dominante hand gebruiken om te haken, dan zal de motoriek die je moet gebruiken om de diverse functies uit te voeren, dus véél meer aandacht vragen. Het gaat dus vrij letterlijk ruimte in je brein innemen. Je zal daardoor dus minder scoren op de andere functies.

Dat maakt dat, zelfs als het je lukt om met je rechterhand te haken, je bijvoorbeeld meer moeite zal hebben met het begrijpen van het patroon. Of dat je telkens weer in de war raakt aan het einde van de rij.

Zélfs als je fijne motoriek in je niet dominante hand even goed zou zijn als je voorkeurshand, zal je toch altijd een suboptimale omgeving creëren in je brein. Dat is immers geprogrammeerd dingen in een linkshandige manier te bekijken, en zal dus altijd (voor jezelf waarschijnlijk onbewust) aan het spiegelen slaan. Zo blijft er minder ruimte over voor de andere taken.

Doorheen de jaren ontwikkelen je handen zich als een soort dokter en assistent. De dokter (je voorkeurshand) voert uit, de assistent assisteert.

Gebruik je niet je voorkeurshand? Dan voert de assistent de operatie uit, en assisteert de dokter.
De kans dat in deze situatie de operatie tot een goed eind wordt gebracht is reëel, maar niet optimaal.

Door wie word jij het liefst geopereerd?

Eindconclusie

Als linkshandige met je rechterhand leren haken? Het kan, maar het is niet zo’n goed plan. Het is moeilijker aan te leren, je loopt meer risico om over andere dingen te struikelen (zoals patronen lezen) én je hebt letterlijk minder “ruimte” over voor creativiteit.

In een tijd waar linkshandig zijn helemaal oké is, en linkshandige kinderen ook gestimuleerd en ondersteund worden met allerlei didactisch materiaal, is het complete onzin om haken plots rechts aan te leren. Het Haakbeest biedt al zijn leerprogramma’s én patronen daarom in een rechtshandige én linkshandige versie aan. Zowel voor kinderen als volwassenen.

Lees er alles over op www.leerhaken.be

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Karolien Casteels, ergotherapeute en gespecialiseerd in schrijfmotoriek. Speciale dank aan haar voor alle inzichten en hulp bij het uitwerken en distilleren van alle wetenschappelijke informatie.
Voor meer over Karolien en haar werk als ergotherapeute bij Ergolien, surf naar https://www.ergolien.be/

Bronnen: 
https://www.linkshandigendag.nl/nieuws/linkshandigen-hebben-echt-andere-hersens-dan-rechtshandigen/
https://www.nemokennislink.nl/publicaties/linkshandigen-hebben-echt-andere-hersens-dan-rechtshandigen/
https://www.ergolien.be/blog/457639_handvoorkeur
https://www.ted.com/talks/daniel_m_abrams_why_are_some_people_left_handed/transcript?language=nl