Heb je je al eens afgevraagd hoe het komt dat je buurvrouw zweert bij die oude Prym haaknaald, en jij daar echt niet mee kan werken?
Of dat je het zo zonde vindt dat die dure set handgemaakte Furls haaknaalden in de kast ligt, want dat je toch altijd je Clover Amour naald pakt?
Wel, daar is een verklaring voor. Als je dit weet, dan kun je van tevoren voorspellen welke naald je fijn zal vinden, en welke niet.
Da’s zalig toch? Goodbye miskopen.
Hoe ziet zo’n haaknaald er nu uit?
Inhoudsopgave
- Het materiaal
- De verschillende diktes
- De onderdelen van een haaknaald
- De vorm van het handvat
- De vorm van de kop
- Andere kenmerken die de kwaliteit van je haaknaald bepalen
- Belangrijke tip
- Reviews
Het materiaal
Een haaknaald is in feite niet meer dan een stokje, met een haakje eraan. Het is een “tool” dat al heel lang wordt gebruikt. Hoe oud het precies is, daar zijn historici het niet over eens. Wat wél heel gekend is, zijn de boeken van Mlle. Riego de la Branchardiere, die in de jaren 1800 heel wat boeken over Ierse lace schreef.
In principe is het niet meer dan een haakje dat je draad om zichzelf heen kan haken, om zo van een draad een “stof” te maken.
Vermoedelijk werden haaktools vroeger zelfs uit been of ivoor gemaakt. Ze zijn in elk geval zo terug te vinden in musea (1).
Door de jaren heen is het gebruikte materiaal uiteraard erg veranderd. De haaknaalden die jij van je grootmoeder hebt geërfd, zijn vast niet meer dan een dun metalen stokje met een haakje aan.
De haaknaalden die er nu zijn, zijn velerlei. Veel benen haaknaalden zul je niet meer vinden, maar allerlei houten, bamboe, kunststof, stalen of aluminium haaknaalden vind je wel.
Een overzicht van de eigenschappen van de verschillende materialen:
Kunststof/plastic
Deze haaknaalden vind je heel vaak in niet-gespecialiseerde zaken, zoals budgetwinkels. Ze worden vaak gekocht “om mee te beginnen”. Je vindt ze in allerlei kleurtjes, vaak als setje. Ze kosten niks en zien er vaak heel leuk uit. Kunststof haaknaalden worden meestal uit acryl gemaakt. Dat weegt heel weinig, dus je hand zal niet snel vermoeid raken door het gewicht. Je vindt ze ook in héle grote maten, net omdat ze zo licht zijn. Ze zijn slijtvast, en voelen niet koud aan. Kunststof is minder sterk dan hout of aluminium, en breekt daarom ook sneller.
Kunststof haaknaalden zijn niet superglad. Zeker in combinatie met acrylgarens durf ik ze wel eens stroef te noemen. Dat heeft zeker ook te maken met de mate waarin ze gepolijst zijn. Er is een duidelijk verschil tussen een goedkope, plastic haaknaald die je bij een magazine kreeg, en een kwalitatieve kunststof naald van een betrouwbaar merk.
+ licht in gewicht
+ kost niet veel
– niet heel glad
– niet altijd goede kwaliteit (merkafhankelijk)
– breken sneller
Enkele voorbeelden: Prym Ergonomics, Prym, Clover (grote maten), Knitpro Trendz
Hout (allerlei houtsoorten)
Je vindt haaknaalden in verschillende houtsoorten, zolang ze maar hard genoeg zijn om te bewerken. Hout is traditioneel een gemakkelijk bewerkbaar product. Geen wonder dat er zoveel houten haaknaalden bestaan. Je vindt er met de mooiste bewerkingen en inkervingen, en in tal van variaties. Sommige houtsoorten hebben van nature al een hele uitzonderlijke tekening, zoals het tropische Zebrano en Cocobolo.
Hout is ademend. Het neemt vocht op uit de omgeving, en geeft ook weer terug vocht af. Het voelt altijd warm aan. Superfijn om in je handen te hebben. Het kan heel goed gepolijst worden, tot ze spiegelglad zijn. De meeste haaknaalden zullen echter altijd wel stroever blijven dan staal of aluminium. Dat is niet per se slecht, maar als je merkt dat je het moeilijk hebt met echt tempo te krijgen dan is een houten haaknaald misschien niet de beste optie.
Hout kan je natuurlijk maar slijpen tot een bepaalde dikte. Van zodra het te dun wordt, is het niet meer stevig genoeg. Daarom kun je houten haaknaalden nooit in een kleine maat vinden. In dat geval wordt vaak hout en staal/aluminium met elkaar gecombineerd.
De handgemaakte Furls zijn vooral in Amerika razend populair, en vinden nu ook hun weg in Europa. Ze gebruikt volgende houtsoorten in zijn gamma: Tulipwood, Cocobolo, Blackwood, Purpleheart, Bloodwood, Olivewood, and Rosewood.
In Nederland maakt Henk houten haaknaalden op maat.
+ mooi
+ voelt warm
+ kan je op maat laten maken
– stroever (tenzij heel goed gepolijst)
– onderhevig aan vocht
– sommige houtsoorten onderhevig aan licht
– niet in kleine maatjes
– handgemaakte naalden kosten veel
Bamboe
Bamboe is heel sterk, maar ook flexibel. Het is de snelstgroeiende plant ter wereld, en heeft daarbij weinig water of mest nodig. Hij neemt veel broeikasgassen op en voorkomt erosie. Het is ook heel licht, veel lichter dan hout.
Bamboe bevat uit zichzelf antibacteriële eigenschappen, en is ideaal voor mensen die gemakkelijk allergisch reageren. Je ziet bamboe in heel wat verschillende vormen terug tegenwoordig, van kookgerei tot in kleding.
Net zoals hout voelen bamboe haaknaalden warm aan. Ze zijn echter minder duur dan houten naalden.
+ sterk en licht
+ goed voor het milieu
+ voelen warm
– niet zo duur
Staal
Staal is zeer sterk en hard, en kan daardoor ook in hele kleine afmetingen gemaakt worden, zonder aan sterkte verliezen. Daarom worden dit materiaal meestal ingezet in haaknaalden die heel dun zijn (
Staal voelt koud aan, maar is wel behoorlijk glad. Dat maakt dat de draad gemakkelijk over je haaknaald glijdt.
Haaknaalden uit staal en aluminium kunnen onderhevig zijn aan metaalmoeheid. Dat zie je het vaakst bij de haaknaalden zonder ergonomisch handvat. Door de steeds terugkerende wisselende belasting, kan het materiaal na veelvuldig gebruik gaan doorbuigen of zelfs breken.
+ glad
+ zeer sterk
+ kan ook in hele kleine maatjes
– onderhevig aan corrosie (roest), behalve wanneer RVS is gebruikt
Aluminium
Aluminium is een non-ferro-metaal. Het bevat, in tegenstelling tot staal, dus geen ijzer. Het is daarom wat minder sterk dan staal, maar slechts een derde van het gewicht. Logisch dat het daarom ingezet wordt voor dikkere naalden. Dezelfde naald in staal zou veel zwaarder zijn. Het is van nature niet zo onderhevig aan roest, maar wordt toch vaak geanodiseerd. Dat is een oppervlaktebehandeling met zwavelzuur, om een roestvrije en vooral slijtvast oppervlak te creeëren. Deze haaknaalden zijn ook lekker glad, en haken daardoor vaak heel soepel.
Heel veel van de nieuwe generatie ergonomische haaknaalden worden in aluminium gemaakt. Denk maar aan Clover, bijvoorbeeld.
+ licht van gewicht
+ sterk
+ glad
De verschillende diktes.
Haaknaalden die kleiner zijn dan 2,0 mm, worden standaard uit staal gemaakt. De kop ervan is zo dun, dat ze anders niet stevig genoeg zouden zijn.
Haaknaalden van 2,0 tot 6,0 mm zijn de meest gebruikte naalden. Zij worden vaak aangeduid als “wolhaaknaald”. Ze worden (zeker de ergonomische) meestal uit aluminium gemaakt. Toch vind je er ook van bamboe, andere houtsoorten of kunststof.
Boven de 6,0 mm zie je het staal en aluminium steeds minder vaak, omdat zo’n dikke naald natuurlijk ook weer veel meer gaat wegen. Je vindt binnen de ergonomische categorie daar dus vaak kunststof naalden. Ook in de houtsoorten zie je naalden ook in grote maten.
De maat staat bijna altijd aangegeven in het handvat van de naald zelf. Dat kan erin gekerfd of gebrand zijn, maar het kan er ook op gedrukt zijn.
In Europa wordt de maat in millimeter aangeduid, maar dat verschilt in de VS en de UK. Hier vind je een omrekentabel, mocht je een patroon hebben die de naalddikte in een andere maatvoering omschrijft.
| UK maten | VS maten | maten in mm |
|---|---|---|
| – | 14 | 0.6 |
| – | 12 | 0.75 |
| – | 11 | 1.00 |
| – | 8 | 1.50 |
| – | 6 | 1.75 |
| 14 | B/1 | 2.00 |
| 12 | C/2 | 2.50 |
| 10 | D/3 | 3.00 |
| 9 | E/4 | 3.50 |
| 8 | F/5 | 4.00 |
| 7 | G/6 | 4.50 |
| 6 | H8 | 5.00 |
| 5 | I/9 | 5.50 |
| 4 | J/10 | 6.00 |
| 3 | – | 6.50 |
De onderdelen van een haaknaald.
Om verschillende haaknaalden te vergelijken, moeten we eerst kijken naar de verschillende onderdelen waaruit een haaknaald bestaat.
Het handvat
Het handvat is dat gedeelte waarmee je de haaknaald vasthoudt. Het komt in allerlei vormen, deels ook afhankelijk van het materiaal waarin de naald gemaakt is. Tegenwoordig zie je steeds meer haaknaalden met een ergonomisch handvat. Dat is een handvat dat ten opzicht van het voorste deel van de naald verdikt is. Zo moet de hand de haaknaald minder strak omklemmen, en belast je dus je hand minder.
De grip
De grip of greep is de plek waar je je haaknaald vasthoudt (meestal met duim en wijsvinger). Bij een aantal haaknaalden heb je een duidelijk voorziene duimsteun voor de grip, zoals bij de Clover Soft Touch. De plek van de grip is vaak wat gevormd, om er voor te zorgen dat de haaknaald niet in je hand rolt. Soms is het ook voorzien van een antislipstrookje.
De schacht
De schacht is de plek achter de kop van de naald, die niet meer verder dunner wordt. Dit is ook de plek waarmee je de maat van de naald bepaald. De dikte van de schacht is ook de maat van je haaknaald (in millimeter). Dit kan je meten met behulp van hulpstukken, of met een precisiemeetlat.
De keel
Het stuk voor de schacht en na de effectieve kop van de haaknaald, wordt de keel genoemd. Bij sommige types haaknaalden is deze wat dunner dan de schacht. Het is de plek waar de lus als eerste op valt.
De groef
Dit is de inkerving die gemaakt is in de haaknaald om een haakje te creeëren. De vorm van de groef bepaalt hoe de haaknaald de draad zal “vasthouden”. Bij de ene haaknaald is de groef wat dieper of dikker dan bij de andere.
De punt
De punt van de haaknaald is de voorkant van de naald, helemaal aan het uiteinde van de kop. Met de punt duw je de haaknaald doorheen het haakwerk heen. De ene haaknaald heeft een eerder ronde punt, terwijl de andere een meer spitser exemplaar heeft. Deze laatste zorgen er voor dat de haaknaald nét wat makkelijker doorheen de steken glijdt.
De vorm van het handvat: is dat echt zo belangrijk?
De punt, groef, keel en schacht vormen het voorste deel van je haaknaald. Zij gaan permanent in contact komen met de draad. De vorm ervan zal bepalen op welke manier de draad door de lus zal worden getrokken. Je kan je dus voorstellen dat dit dus eigenlijk het allerbelangrijkste deel van je haaknaald is. Toch is het zo dat een haaknaald die niet goed in je hand ligt nooit fijn zal werken, hoe goed de kop ook is. Helemaal onbelangrijk is het handvat dus ook niet.
Vroeger haakte men altijd met een rechte, metalen handvat. Er werd in het geheel bijna geen aandacht aan het handvat besteed. Tegenwoordig bevatten bijna alle haaknaalden een ergonomische softgrip. Het handvat is wat dikker dan de rest van de naald. Die zorgt er voor dat je hand de haaknaald niet moet omklemmen, waardoor je minder spanning zet op je spieren. Daardoor kan je meer comfortabel, -en vooral langer- doorhaken zonder dat je kramp krijgt.
Ik zou een ergonomische grip ten allen tijde aanraden als je een nieuwe haaknaald wil aankopen. Waarom dat zo belangrijk is, vertel ik later.
Die vorm van een ergonomisch handvat kan erg variabel zijn. Welke het beste voor jou werkt, blijft uitproberen. De meeste ergonomische haaknaalden kun je onderverdelen in 2 categorieën: de “platte” greep, en de “ronde” greep.
De ronde greep
De ronde greep is het meest eenvoudig. Je kan hem zelfs van een ouderwetse haaknaald maken met fimoklei. In principe zorgt de ronde greep er voor dat je de naald minder moet omklemmen. Verder geeft hij weinig vorm, zodat je de haaknaald nog gemakkelijk kan draaien. Draai je veel met je haak, dan is het beter een rond handvat te kiezen, zodat je de naald gemakkelijk kan roteren. Je kiest dan bijvoorbeeld voor Clover Amour of Opry.
De platte greep
De platte greep is breder. Ze geven een bepaalde richting aan de positie van de haak van de haaknaald. Je kan niet anders dan hem in die richting vastnemen, omdat het handvat plat is. Draai je je haaknaald niet in je hand? Dan kan je ook deze greep gebruiken. Voor beginners is dit type handvat vaak handig, omdat het vermijd dat het haakje in de verkeerde richting staat. Je kunt dan voor KnitPro of Clover Soft Touch kiezen.
Andere grepen
Sommige grepen zijn een beetje van beide, zoals de Tulip Etimo greep. Die is vrij rond, maar heeft een uitgesproken duimsteun die wat platter is.
Je hebt ook nog hele speciale grepen, zoals de druppelvormige Furls of de gekke vorm van de Addi Swing. Met deze speciale grepen is het er een beetje “op of onder”. You love it, or you hate it. Uitproberen dus.
De vorm van de kop: is dat niet allemaal hetzelfde?
Het lijkt misschien wel alsof de haak van je haaknaalden allemaal hetzelfde is. Hoe erg kan zoiets klein nu verschillen, toch? Toch kan een millimetertje een wereld van verschil betekenen in haakcomfort. Het is net als wanneer je een minuscuul haakje aan je nagel hebt. Daar blijf je ook altijd overal mee hangen. Het is daarom ontzettend belangrijk dat de kop van de naald spiegelglad geslepen is.
Je kan de vorm van het voorste deel van je haaknaald die gevormd wordt door de keel en de groef, opdelen in twee categorieën.
De inline haaknaald
De eerste categorie, de inline haaknaald, lijkt wel uit een stokje te zijn gesneden. Ze bestaat uit één vlak, met andere woorden: het haakje steekt niet uit. Rol je deze naald over een tafel, dan steekt de punt van de naald niet uit, maar vormt één geheel met de handgreep. De schacht en keel vormen meestal één geheel: het loopt niet dunner uit naar voren toe. Is er toch een keel, dan is dat vaak een vlak aan één zijde (de haakzijde) van de naald. Vaak ziet deze naald er een beetje “robuust” uit. Alsof er met een mes het haakje uitgekerfd is.
- uit één vlak
- robuust
De tapered haaknaald
Die is net tegengesteld aan de vorige. Je kan deze naald niet over een tafel rollen, omdat de punt uitsteekt. De schacht loopt spits toe naar voren: dichter bij de grip is hij dus dikker dan bij de punt. Daardoor zal het garen zachtjes over de naald schuiven. Vaak hebben dit type haaknaalden ook een meer puntige punt.
- loopt spits toe
- haak ligt boven het vlak
De “ouderwetse” Prym naald een vrij typische tapered haaknaald, terwijl de goedkope houten Pony naald een inline naald is.
Cross overs
In de praktijk blijken de nieuwe reeks ergonomische naalden een combinatie van beide naalden te zijn. Het beste van 2 werelden.
Een Tulip Etimo haaknaald is tapered, want de punt zit niet in hetzelfde vlak, maar is wel vrij plat gesneden, en loopt niet taps toe.
Haak jij al jaren met zo’n ouderwetse naald? Dan kies je dus best voor een haaknaald die veel kenmerken van de tapered haaknaald heeft. De kans dat je deze fijn vindt haken is dan het grootst.
Andere kenmerken die de kwaliteit van de haaknaald bepalen
De vorm van de punt is ook heel belangrijk. Die kan bovenaan rond, of eerder puntig zijn. Een meer puntige naald kan handig zijn om goed doorheen de steek te steken, maar zorgt er wel voor dat je de draad makkelijker splijt. Een erg puntige vorm hebben bijvoorbeeld de Prym Ergonomics of de tunische naalden van Knitpro Trendz.
Ook de vorm van het haakje is belangrijk. Bij de Addi Swing staat het haakje bijvoorbeeld nét iets verder naar binnen geplooid, waardoor de draad er makkelijk achter haakt, maar niet blijft haken in het haakwerk zelf.
Belangrijke tip
Gebruik altijd dezelfde haaknaald voor een project.
Ook al heeft de haaknaald eenzelfde nummer, je zal er anders mee gaan haken, omdat de vorm ervan net wat anders is. Schakel je dus halverwege je project over van een bamboe haaknaald op een Addi Swing, dan zou het kunnen dat je steken er losser, vaster of anders uit gaan zien. Opletten daarmee dus!
Klik via deze links door naar de respectievelijke reviews:
Furls Odyssey, een uitzonderlijke, luxueuze haaknaald die je moet geprobeerd hebben.
Clover Amour, mijn old time favorite, met deze haaknaald heb ik al (tien)duizenden steken gehaakt.
Tulip Etimo, in gevecht met Clover Amour. In welk team zit jij?
Addi Swing, ergonomie ten top. Maar is het ook iets voor jou?
Yarn & Colors, modern black & white.
Knitpro Waves, goed voor beginners.
(1) https://museumrotterdam.nl/collectie/item/24593-4
